Energetyczny blackout w Hiszpanii: jak w pięć sekund kraj znalazł się w ciemności

28 kwietnia 2025 roku Hiszpania doświadczyła jednego z najpoważniejszych kryzysów energetycznych w swojej historii. Awaria rozpoczęła się w korytarzu elektroenergetycznym Aragón-Katalonia - kluczowej trasie przesyłowej, przez którą przepływa zarówno energia z północno-wschodnich farm wiatrowych i fotowoltaicznych, jak i import z Francji.

Chociaż interkoneksja z Francją pokrywa zaledwie 3% zapotrzebowania energetycznego kraju (znacznie mniej niż zalecane przez UE 10%), w momentach krytycznych ma ogromne znaczenie dla stabilizacji systemu. Tym razem nie udało się jej utrzymać - i konsekwencje były natychmiastowe.

Sekundy, które pogrążyły system

O godzinie 12:32 doszło do tzw. "wstrząsu elektrycznego" - nagłego zaburzenia przepływu mocy w sieci przesyłowej. Taki skok może oznaczać niekontrolowane wzrosty lub spadki napięcia i prądu, które wywołują reakcje łańcuchowe. Eksperci wskazują na trzy możliwe przyczyny:

1. Automatyczne wyłączenie zabezpieczeń - przekaźnik wykrył anomalię i natychmiast przerwał obwód, chroniąc infrastrukturę przed uszkodzeniem.
2. Rezonans w elektronice przekształtnikowej - duże skupisko źródeł odnawialnych (wiatr, słońce) mogło doprowadzić do zjawiska oscylacji napięcia pomiędzy inwerterami.
3. Błędna komenda systemu SCADA - nie wyklucza się wysłania polecenia (przez błąd lub cyberatak), które nagle odłączyło kilka elektrowni.

Bez względu na przyczynę, efekt był dramatyczny: połączenie z Francją zostało zerwane, a sieć hiszpańska została odcięta od zewnętrznego wsparcia - właśnie wtedy, gdy najbardziej go potrzebowała.

Efekt domina: częstotliwość spada, system się wyłącza

W systemach elektroenergetycznych częstotliwość (w Europie: 50 Hz) działa jak rytm serca - gdy zaczyna spadać, urządzenia ochronne interpretują to jako zbliżający się zawał i automatycznie się wyłączają. Tak było i tym razem.

W ciągu pięciu sekund sieć straciła 15 GW mocy - czyli 60% całkowitej generacji w tamtym momencie. Elektrownie słoneczne i wiatrowe, bardzo wrażliwe na spadki częstotliwości, wyłączyły się pierwsze. System uległ całkowitemu załamaniu.

Red Eléctrica Española pokazała komunikat: "0 MW". Kraj pogrążył się w ciemności. Hiszpania - w sensie technicznym - przestała działać.

Czemu nie dało się łatwo włączyć z powrotem?

By uruchomić sieć "od zera" (tzw. black start), potrzebne są elektrownie zdolne do pracy bez zewnętrznego zasilania. Hiszpania posiada pięć dużych hydroelektrowni z taką możliwością, ale... trzy z nich były akurat wyłączone z powodu planowych przestojów konserwacyjnych. Z pięciu tylko dwie były dostępne.

To opóźniło proces odbudowy sieci i sprawiło, że przywracanie dostaw było dużo wolniejsze, niż przewidują standardowe procedury awaryjne.

Dziesięć godzin później - wciąż połowa kraju bez prądu

Po niemal dziesięciu godzinach działania przywrócono jedynie 35-40% krajowego zasilania. Wiele regionów pozostało w ciemnościach lub z ograniczeniami w dostawie energii.

Głębszy problem: energetyczna samotność Hiszpanii

To nie była tylko awaria. To sygnał ostrzegawczy. Wydarzenia z 28 kwietnia ujawniły systemowe słabości hiszpańskiej sieci:

• Hiszpania to energetyczna wyspa - tylko 3% możliwości importu energii względem własnego zapotrzebowania.
• Duża zależność od źródeł odnawialnych, które w razie zaburzeń natychmiast się wyłączają.
• Brak rezerw inercyjnych - brak dużych mas wirujących (jak w klasycznych elektrowniach), które stabilizują napięcie i częstotliwość.
• Zła koordynacja przeglądów technicznych, które pozbawiły sieć potrzebnego "mięśnia" w postaci hydroelektrowni w momencie kryzysu.

Co było przyczyną?

Z obecnych analiz wynika, że najbardziej prawdopodobna była kombinacja awarii technicznej i braków planistycznych (szacunkowa prawdopodobieństwo ≈ 40%).

Jednocześnie nadal analizowana jest możliwość celowego ataku cyberfizycznego (ok. 25% szans). Inne potencjalne przyczyny to błędy ludzkie, ekstremalne zjawiska pogodowe lub ich kombinacja.

Wnioski: pięć sekund, które obnażyły słabość systemu

Wszystko zaczęło się od jednego impulsu w najbardziej strategicznym punkcie hiszpańskiej sieci. To wystarczyło, by odciąć kraj od reszty Europy i uruchomić reakcję łańcuchową.

Brak interkoneksji, brak zapasu mocy, brak gotowości - to sprawiło, że system zawiódł.

Dziś Hiszpania wciąż odbudowuje swoją sieć, ale najważniejsze pytanie brzmi: czy nauczyliśmy się czegoś na przyszłość?